بازنشر گفتگو با سیروس مقدم کارگردان مجموعه تلویزیونی «تا ثریا» را بخوانید.
به گزارش آی فیلم، سیروس مقدم کارگردان سریال «تا ثریا» درباره داستان این سریال و انتخاب هنرپیشه برای نقش اصلی و دغدغه‌ها و مشکلات زنانی مثل «ثریا» که در جامعه امروزی کم هم نیستند، توضیح داد.
با ساخت سریال «تا ثریا»، سه گانه سیروس مقدم درباره زن، قصه ها و غصه های آنان تکمیل شد. هرچند که به نظر می رسد «تا ثریا» ابعاد بیشتر و عمیق‌تری از مصائب یک زن را در جامعه امروز به تصویر کشیده است .ظاهرا این کارگردان، توانایی خاصی در روایت قصه هایی دارد که زن محور است و اصلا با مجموعه «نرگس» بود که نام سیروس مقدم بر سر زبان ها افتاد. وی معتقد است که قصه ثریا از جنس زندگی است و به همین دلیل مخاطب با آن هم‌ذات پنداری کرده و همراه می شود و چه بسا بسیاری از واقعیت های زندگی خود را در آن می بیند. سیروس مقدم درباره این تجربیات مشترک و تحلیل زندگی و شخصیت «ثریا» گفت‌وگویی داشته که درپی می آید.
جالب است که یک کارگردان مرد وقتی زندگی و دغدغه های یک زن را به تصویر می کشد چقدر با این دنیا و مسائل آن آشناست و جزئیات را به خوبی روایت می کند. چطور توانستید با این ظرافت به دنیای زنانه ثریا و دغدغه هایش نفوذ کرده و به آن نزدیک شوید؟
خب بخش زیادی از این ویژگی مدیون متن خوب سریال است و آقای فرهادی نویسنده این مجموعه با شناخت خوبی که از قهرمان زن داستان داشته، توانسته است به قول شما به دنیای درونی و دغدغه های یک زن میانسال نزدیک شود و از دریچه چشم یک زن به قصه نگاه کند. خود من هم به عنوان یک مرد و در اینجا به عنوان کارگردان به هر حال در همین جامعه زندگی می کنم و با زنانی مثل ثریا و زندگی و مصائبشان کم و بیش آشنا هستم. من به عنوان فردی که در این جامعه زندگی کرده ام و الان در میانسالی قرار دارم، به خوبی این موقعیت و مشکلات را درک می کنم هرچند که زن نباشم؛ لذا سعی کردم در نوع دکوپاژ و میزانسن و شکل بصری روایت، این موقعیت را برجسته کرده و برای مخاطب ملموس و باورپذیرتر کنم. استقلال زن در جامعه ما نسبت به مردان دشوارتر است و شما می بینید که ثریا برای حفظ و صیانت از استقلال مالی و اجتماعی خود با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می کند. ثریا از ۳۵ سالگی که بیوه شده جای پدر خانواده هم بوده و مسوولیت بزرگ کردن فرزندان را یک تنه بر دوش کشیده، پیشنهاد ازدواج داشته ولی نتوانسته ازدواج کند و هزاران آرزویی که به دلیل شرایط زندگی و زن بودن از آنها گذشته که شاید اگر یک فرهنگ مردسالارانه حاکم نبود ثریا تصمیمات دیگری در زندگی اش می گرفت و چه بسا سرنوشتش تغییر می کرد.
ولی ثریا واجد یک روحیه مردانه و جسور است و استقلال شخصیتی در او کمرنگ نیست.
علتش این است که سال ها با تکیه بر توان و اراده خود زندگی کرده و حالا به پختگی و استقلال شخصیتی رسیده است. ثریا از زمانی که استقلال شخصیتی پیدا کرده مدیریت زنانه را نیز با آن تجربه کرده و می بینیم که یک آشپزخانه بیمارستان که پرسنل مرد هم دارد را به خوبی اداره می کند یا بر تربیت فرزندانش مسلط بوده و هر کدام را با مشکلات خاصی که دارند به خوبی هدایت می کند. مادر بودن و زن بودن، نفی کننده استقلال و قدرت یک زن نیست. ثریا با این که یک زن سنتی با اعتقادات مذهبی است، فعالیت اجتماعی هم دارد و به خوبی در جامعه حضور داشته و به اصطلاح گلیم خود را از آب بیرون می کشد و ثابت می کند به رغم مشکلاتی که برای زنان در جامعه ما وجود دارد می توان با عزت و پاک زندگی کرد.
جنس بازی آزیتا حاجیان هم در بازنمایی تصویر چنین زنی موثر بود. اتفاقا یکی از نقاط قوت سریال، بازی آزیتا حاجیان است که نسبت به کارهایی که قبلا از او دیده ایم بسیار متفاوت و برجسته بود.
واقعیت این است اولین باری که فیلمنامه را خواندم، تصویری که از ثریا در ذهن من شکل گرفت خانم آزیتا حاجیان بود. ضمن این که من به غیر از مساله بازیگری، خانم حاجیان را می شناختم و شناخت من از ایشان فراتر از بازی هایی بود که شما از او دیده اید. ثریای قصه ما اگرچه پا به سن گذاشته و در حال عبور از مرز ۵۰ سالگی است، ولی باید رگه هایی از زیبایی در او وجود می داشت تا می توانستیم به مقتضای درام یک موقعیت عاطفی برایش تعریف کنیم و شخصی مثل سرهنگ با بازی همایون ارشادی بتواند به او علاقه مند شود. به عبارت دیگر این شادابی و جوانی باید در ثریای میانسال دیده می شد تا منطق درام حفظ شود. لذا ما به فیزیک و چهره و شمایلی با این مشخصات لازم داشتیم که در کنار توانمندی که من از بازیگری خانم حاجیان سراغ داشتم، این بازیگر را گزینه ای مناسب برای ایفای نقش ثریا تشخیص دادم و الان که محصول کار را می بینم، خوشحالم که اشتباه نکردم..
در پس قصه ای که روایت می کنید یک پیام اخلاقی را هم انتقال می دهید. در اینجا با مساله ربا و درآمدهای نامشروع و به طور کلی بحث حلال و حرام مواجهیم. در حالی که در خود قصه تلاش شده تا دقیقا فعل ربا تعریف شده و تفاوت آن با یک شراکت و تجارت سالم و شرعی توضیح داده شود و می بینیم که ثریا با توجه به اعتقادات و باورهای مذهبی که دارد چقدر وسواس به خرج می دهد تا مال حرام وارد زندگی اش نشود، اما لحن قصه و شکل روایت به گونه ای است که گویی او در حال انجام یک عمل غیرشرعی است. به نظر تضادی در روح قصه وجود. دارد در حالی که این سریال، رفتار قهرمان داستان را مشروع و قانونی نمایش می دهد، در عین حال آن را انکار می کند و به نوعی به ضدپیام خویش بدل می شود. این طور نیست؟
نه، این طور نیست. حالا هر چه که قصه جلوتر می رود متوجه این مساله خواهید شد. ثریا در انجام این معامله به قول شما وسواس زیادی به خرج می دهد که دچار گناه و خطا نشود، اما به تدریج وقتی که مزه پول زیرزبانش احساس می شود، آن وقت نسبت به کاهش سود پولی که گرفته، اعتراض می کند در حالی که شرط حلال بودن این معامله این بود که در سود و زیان آن با آقارضا شریک باشد. در واقع ثریا تحمل ضرر را ندارد و بتدریج به جای «وسواس» دچار «وسوسه» می شود و به تدریج در موقعیت ربا قرار می گیرد. سقوط ثریا از آنجا آغاز می شود که لذت سود و رفاه را بر حلال و حرام بودن آن ترجیح می دهد و از یک جا که دیگر در شرعی بودن معامله تردید به وجود می آید او خود را کنار نمی کشد و چشمش را روی واقعیت می بندد. ضمن این که این سریال بر این نکته تاکید دارد هر فردی حتی آنها که اهل ایمان و آگاهی هستند نیز در معرض خطا و گناه قرار می گیرند و گناه هم به تدریج در دل آدم ها نفوذ می کند و با توجیهات آنها گسترش می یابد.
داستانک هایی در سریال وجود دارد مثل قصه مسعود و زنش یا حمید و نگین و از آن طرف روابط عاشقانه پویا یا مسئله سرهنگ که در عین وحدتی که با خط اصلی داستان دارند با تنوعی که در درام ایجاد می کنند روایت آن را نیز جذاب تر می سازند. نمی ترسیدید این تنوع باعث پراکندگی و عدم انسجام داستان شود؟
خب همه این اینها تمهیدات دراماتیک هستند که به درک موقعیت ثریا به عنوان شخصیت محوری داستان کمک کرده و به منطقی کردن درام می انجامند. در واقع آنها قطعات مختلف یک پازل هستند که به بسط قصه و روشن شدن ابعاد مختلف زندگی ثریا کمک می کنند. این عنصر حتی در تیتراژ سریال هم لحاظ شده و حامل این پیام است که در این شهر و جامعه تعداد زیادی از ثریا خانم ها وجود دارند که با دشواری و چنگ و دندان به زندگی و حفظ خانواده خود می پردازند و این صرفا یک قصه نیست.
با این که این قصه، روایت تلخی دارد و موقعیت تراژیک زندگی یک زن را به تصویر می کشد، اما مخاطب را ناامید و مایوس نمی کند و واقعیتش این است که به تلخی و سیاهی زیرهشت نیست.
سعی کردم که زندگی را آن طور که در واقعیت هست، نشان دهم و این مسئله اگرچه بی تاثیر از تجربه زیرهشت نبوده، اما به تفاوت داستان و مقتضیات آن ارتباط داشت و آگاهانه صورت گرفت. واقعیت این است که زندگی مجموعه و ملغمه ای از غم و شادی است و در کنار تلخی ها به هرحال شیرینی هایی نیز وجود دارد و قصه تا ثریا عین زندگی است. ضمن این که تلخی زیرهشت بیشتر وجوه بیرونی داشت و در اینجا درونی تر است. ما در زندگی همیشه غمگین و افسرده نیستیم و چه بسا در کنار غم و اندوه ها نیز لبخند می زنیم و حلاوت زندگی را نیز تجربه می کنیم. لذا شما می بینید وقتی خانواده ثریا دور هم جمع می شوند به رغم این که غم وغصه هم وجود دارد با هم شوخی می کنند و نشاط دارند. ضمن این که این شکل روایت با واقعیت زندگی انطباق دارد. به قول شما ناامیدکننده نیست و حالا در ادامه هم خواهیم دید همین روزنه های امید، ثریا را از تلخی و غمی که در آن گرفتار است، نجات می دهد.
مصاحبه کننده: سیدرضا صائمی
بیشتر بخوانید:
دانلود و تماشای سریال «تا ثریا»
روایت سیروس مقدم از سریال «تا ثریا»
ثریا و دغدغه حلال و حرام
راز ثریا برملا شد
خواستگار ثریا کیست؟
مخمصه ثریا و چک برگشتی آقا رضا
